26/03/2023 07:03

Đừng trở nên xấu xa - Lời cảnh báo chưa bao giờ là muộn

(PLVN) - “Đừng trở nên xấu xa” (Don’t be evil) cuốn sách được nhà báo Rana Foroohar - một phóng viên chuyên mục kinh doanh toàn cầu, Phó Tổng Biên tập của tờ Financial Times viết.

Với kiến thức lĩnh vực chuyên sâu, dày dạn kinh nghiệm, tác giả đã khiến người đọc bất ngờ với những thông tin ngồn ngộn về “thế giới” Big Tech (những tập đoàn công nghệ lớn) - những đóng góp thần tốc của nó trong quá trình phát triển xã hội hiện đại, cùng những “mặt tối” khủng khiếp trong việc thao túng từ con người cho đến nền kinh tế, chính trị…

“Đừng trở nên xấu xa” (Don’t be evil) là câu mở đầu nổi tiếng trong Qui tắc ứng xử nguyên bản của Google, một trong năm “gã khổng lồ” lĩnh vực công nghệ đang nắm giữ số tài sản cực kỳ lớn, được gọi là FAANG (gồm Facebook, Apple, Amazon, Netflix và Google). Đó cũng là triết lý những ngày đầu thành lập công ty. Nó thể hiện tinh thần lạc quan và chất lý tưởng đáng nể phục vì một tương lai phát triển thế giới bằng ứng dụng công nghệ mới.

Nhưng rồi, các Big Tech ngày càng xa rời mục tiêu, lý tưởng của mình. Sự “ngây thơ” dấn thân cho lý tưởng ban đầu đã không còn nữa. Các nền tảng của nhiều công ty công nghệ đã trở thành những công cụ để thao túng chính trị, xoay chuyển vận mệnh các quốc gia, làm giàu cho các giám đốc điều hành, các cổ đông của công ty.

“Làm thế nào một ngành công nghiệp từng rất nhiệt huyết, cách tân và lạc quan lại trở nên tham lam, phiến diện và cao ngạo chỉ sau vài thập niên? Làm thế nào một thế giới của “thông tin phải được miễn phí” lại trở thành nơi mà mọi dữ liệu đều được qui ra tiền?...”.

Rana Foroohar đã cố gắng trả lời những câu hỏi đó một cách đầy đủ nhất có thể trong “Đừng trở nên xấu xa”. Và câu trả lời dễ nhận ra nhất về nguyên nhân, được gọi một cách nôm na, là “tiền”, khi tác giả dẫn lời cảnh báo của nhà kinh tế học Mancur Olson “nền văn minh sẽ dần suy tàn khi hệ thống chính trị bị chi phối bởi lợi ích tài chính”.

Rana Foroohar viết: “Đã một thời, những người theo “giáo phái kỹ thuật số” từng rao giảng tầm nhìn về một tương lai mà công nghệ nắm giữ sức mạnh biến thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn, an toàn hơn và thịnh vượng hơn cho mọi người. Tầm nhìn này luôn tuân thủ một nguyên tắc nghiêm ngặt: thông tin phải được miễn phí và Internet sẽ là một “lực lượng dân chủ “ tạo sân chơi “công bằng” cho tất cả chúng ta.

Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, lòng tham và lợi nhuận đã chiến thắng. Đồng tiền đã thao túng tất cả. Dù Big Tech có những đóng góp tuyệt vời về công nghệ cho quá trình phát triển…

Cuốn sách đã giúp người đọc hình dung một bức tranh tương đối toàn cảnh về Big Tech: Chúng ta đang chứng kiến một ngành công nghiệp mới to lớn đến mức không thể sụp đổ và phức tạp đến mức không thể quản lý. Nó tái định hình nền kinh tế và lực lượng lao động theo những cách sâu sắc, biến mọi người thành sản phẩm thông qua việc thu thập và kiếm tiền từ dữ liệu cá nhân của họ, nhưng lại không bị ai kiểm soát… Nó vận dụng sức mạnh cả về kinh tế lẫn chính trị để đảm bảo mọi thứ được giữ nguyên theo cách nó muốn.

Mô hình kinh doanh của ngành công nghệ chủ yếu là giữ cho mọi người “sống” trên không gian mạng càng lâu càng tốt, để thu thập dữ liệu cá nhân và kiếm tiền từ sự chú ý của người dùng. Chúng ta không phải trả tiền cho hầu hết dịch vụ kỹ thuật số, nhưng chúng ta phải trả giá đắt bằng các dữ liệu và sự chú ý của mình. Con người trở thành tài nguyên để nhóm Big Tech kinh doanh. Chúng ta nghĩ mình là người tiêu dùng nhưng trên thực tế, chúng ta là hàng hoá...

Và vượt ra ngoài giới hạn đó, để phục vụ lợi ích của mình, Big Tech đã thao túng cả nền kinh tế, xã hội, chính trị. Từ việc làm thay đổi thị trường lao động - việc làm, gây nên sự khủng hoảng của ngành báo chí, đến việc thao túng chính sách, can thiệp vào bầu cử Tổng thống, thâu tóm chính quyền… Kể cả nhúng tay vào cuộc cạnh tranh toàn cầu, điển hình là “cuộc chiến” thương mại và công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc.

Cuốn sách là lời cảnh báo chưa bao giờ muộn với mọi người. Điều đáng trân trọng, là không chỉ đề cập đến thực trạng, Rana Foroohar đã cố gắng đề xuất nhiều giải pháp để Big Tech “không trở thành kẻ xấu”. Cuốn sách là một nỗ lực nhằm làm sáng tỏ những vấn đề có liên quan Big Tech đã khiến chúng ta lo lắng, cũng như những gì chúng ta có thể làm để giải quyết những vấn đề đó.

Trong phần kết, tác giả cũng thể hiện khao khát về một tương lai tươi sáng hơn với những con người trách nhiệm hơn: “Con người tạo ra những cổ máy và dù có những tưởng tượng bi quan về việc AI thâu tóm thế giới, con người vẫn là chủ nhân của chúng. Đi kèm với quyền làm chủ là khả năng - hay nói đúng hơn là trách nhiệm - lựa chọn và tạo ra tương lai mà chúng ta muốn từ Big Tech, cho chính chúng ta và cho thế hệ sau này”.

Minh Minh

sách mới

Đừng trở nên xấu xa – Lời cảnh báo chưa bao giờ là muộn

Gia đình

Tin nhanh

Giải trí

Kinh tế