Tết hàn thực được biết là một ngày Tết quan trọng của người dân Việt Nam. Thế nên hãy cùng Bách hóa Xanh tìm hiểu về ngày Tết hàn thực và ý nghĩa của ngày Tết trong văn hóa người Việt.
Để biết thêm thông tin về những đặc trưng, hoạt động vào ngày Tết hàn thực, những ý nghĩa mang đậm nét văn hóa Việt Nam thì hãy theo dõi bài viết này nhé.
1 Tết Hàn Thực là gì?
Trong văn hóa dân gian, Tết Hàn thực còn được gọi là Tết Bánh trôi – bánh chay (“hàn thực” có nghĩa là “thức ăn lạnh”), được diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Tết Hàn Thực xuất hiện chủ yếu ở Trung Quốc và Việt Nam.
Tết hàn thực được biết đến là một ngày lễ thường lệ của Việt Nam, trong tiếng Hoa “hàn thực – 寒 食 ” nghĩa là “thức ăn lạnh”. Mỗi lần đến Tết hàn thực mọi người đều nặn bánh trôi, bánh chay cúng lên tổ tiên vào ngày 3/3 Âm lịch hàng năm.
Ngày tết này ở Việt Nam bắt nguồn từ một phong tục của người Trung Quốc được lưu truyền cho đến ngày nay. Nguồn gốc của phong tục này liên quan đến câu chuyện vào đời Xuân Thu giữa vua nước Tần là Tấn Văn Công và hiền sĩ Giới Tử Thôi.
Tết hàn thực là gì?
Giới Tử Thôi theo phò vua Tấn Văn Công trong vòng mười chín năm trời, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài. Về sau, Tấn Văn Công dành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình theo vua phò vua là chuyện nên làm, ông cho rằng những việc đó đâu có gì đáng nói.
Vì thế, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi. Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng, Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng (muốn thúc ép Tử Thôi quay về). Không ngờ Tử Thôi quyết chí, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng.
Vua đau lòng, thương xót nên đã lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ nguội nấu sẵn tưởng niệm Giới Tử Thôi.
2Tết Hàn thực 2024 vào ngày nào?
Vào năm 2024, Tết Hàn thực sẽ được diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, tức thứ năm ngày 11 tháng 4 dương lịch.
Tết Hàn thực 2024 diễn ra vào ngày 11/4 dương lịch
3Nguồn gốc, ý nghĩa Tết Hàn thực
Điển tích Tết Hàn thực
Tết Hàn thực ra đời gắn liền với điển tích “Giới Tử Thôi chết cháy”. Câu chuyện diễn ra vào thời Xuân Thu, khi vua Tấn Văn Công của nước Tấn bỏ nước lưu vong giữa loạn lạc đã gặp được Giới Tử Thôi và được ông giúp đỡ giành lại ngôi vị. Song, sau khi đoạt lại ngôi báu, lúc phong thần cho những người có công, vua lại quên mất sự giúp đỡ của Giới Tử Thôi.
Điển tích Tết Hàn thực
Tuy vậy, Giới Tử Thôi vẫn không hề oán giận, ông trở về đưa mẹ già vào trong núi ở ẩn. Một thời gian sau, khi vua nhớ ra bèn cho người đi tìm nhưng khi tìm được thì Giới Tử Thôi không chịu về lĩnh thưởng. Vua thấy vậy hạ lệnh đốt rừng để ép ông phải ra mặt nhưng lại khiến cả hai mẹ con ông bỏ mạng chốn núi rừng vào đúng ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Cái chết của ông khiến vua đau lòng và ân hận, cho lập miếu thờ, hạ lệnh kiêng dùng lửa suốt ba ngày và chỉ ăn thức ăn nguội lạnh nấu sẵn để tưởng nhớ Giới Tử Thôi.
Ý nghĩa của tết Hàn Thực
Tại Việt Nam, Tết hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay và khi du nhập vào Việt Nam. Tết tháng 3 tại Việt Nam, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. Tết hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất.
Cứ mỗi lần đến Tết này mỗi thành viên đều cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình. Vào ngày này, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành.
Mâm cúng lễ Tết hàn thực gồm có nhang, hoa, quả tươi, trầu cau. Tránh dùng những loại quả có nhiều gai góc để bày ngũ quả. Trên bàn thờ cũng phải có 1 ly nước sạch thể hiện tâm trong sạch, thanh tịnh của gia chủ khi làm lễ.
Đồng thời, mâm cúng Tết hàn thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay. Luôn phải có 5 hoặc 3 đĩa bánh trôi, 3 bát bánh chay dâng lên bàn thờ.
4Tục lệ Tết Hàn thực ở Việt Nam
Tục ăn bánh trôi, bánh chay
Bánh trôi, bánh chay là món ăn đặc trưng của người Việt Nam ta vào mỗi dịp Tết Hàn thực, cũng từ đó bánh trôi còn được biết đến với cái tên “bánh Hàn thực”.
Tham khảo thêm: 2 cách làm bánh chay nước trong veo, ngọt thanh đơn giản tại nhà
Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay vào tết Hàn thực ở Việt Nam được nhà nghiên cứu Trần Quang Dực cho là bắt đầu từ giai đoạn nhà Lê Trung Hưng (1533 – 1789). Trong các ghi chép về văn hóa dân gian, Lê Quý Đôn cũng viết rằng “Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy.” đã chứng tỏ phần nào sự lâu đời của tục ăn bánh trôi, bánh chay ở nước ta.
Tham khảo thêm: Cách làm bánh trôi nước ngon không cưỡng nổi tại nhà
Bánh trôi nước, bánh chay là những món ăn quen thuộc vào ngày Tết mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp, là kết tinh của nét đẹp văn hóa và bản sắc của người Việt.
Hình ảnh bánh trôi nước ngày Tết Hàn Thực
Hai loại bánh được làm từ bột gạo được ông bà ta chế biến mang đậm văn hóa của nền văn minh lúa nước. Hình ảnh, bánh trôi, bánh chay tròn, trắng xếp đầy cạnh nhau mang ý tưởng nhớ đến sự tích “mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng”.
Chiéc bánh chay tròn, trắng xếp cạnh nhau nhắc đến hình ảnh “mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng”.
Ý nghĩa của của bánh trôi – bánh chay trong ngày Tết Hàn thực
Bánh trôi, bánh chay đều được làm từ bột gạo nếp mang đậm ý nghĩa của văn hóa lúa nước Việt Nam tương tự như bánh chưng, bánh giầy.
Hình ảnh bánh trôi, bánh chay được nặn hình tròn thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn”. Bánh trôi tượng trưng cho 50 người con theo mẹ Âu Cơ đi xuống biển, bánh chay lại thể hiện cho 50 nguồi còn theo cha Lạc Long Quân lên rừng xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc cho thế gian.
Tục ăn bánh cuốn
Tục ăn bánh cuốn
Bên cạnh bánh trôi nước và bánh chay thường xuất hiện trong ngày Tết Hàn thực, theo sử sách, bánh cuốn cũng là món ăn cổ truyền vào dịp Tết này. Theo nhiều ghi chép lịch sử, tục ăn bánh cuốn vào Tết Hàn thực có khả năng xuất hiện vào thời nhà Trần và vẫn đang được tiếp tục kế thừa đến thời đại của chúng ta ngày nay.
Tham khảo thêm: Tổng hợp 12 cách làm bánh cuốn tại nhà ngon như ngoài hàng
5Tết Hàn thực cúng gì?
Tết Hàn thực cúng gì?
Vào ngày Tết Hàn thực 3/3 âm lịch hàng năm mỗi gia đình thường chuẩn bị những mâm lễ để cúng gia tiên, lễ Phật với các món chính gồm: Bánh trôi, bánh chay, trầu cau, nhang, hoa tươi và trái cây. Dân gian quan niệm số lẻ sẽ đem lại may mắn vậy nên lượng bánh trôi, bánh chay được cúng thường là 3 hoặc 5 bát bánh.
6Những câu hỏi về ngày Tết Hàn thực
Tết Hàn thực kiêng gì?
Tết Hàn thực kiêng gì?
Bên cạnh những lễ nghi cần thực hiện, tết Hàn thực cũng có những điều kiêng kỵ quan trọng, bao gồm:
-
Kiêng cúng bánh trôi nhiều màu: Tết Hàn thực là ngày cúng lễ gia tiên, lễ Phật nên trọng sự thanh tịnh, đơn giản, vậy nên bánh chỉ cúng màu trắng tự nhiên. -
Kiêng chuyển chỗ ở: Theo dân gian, vong linh người đã khuất thường theo sát gia đình vậy nên chuyển nhà vào ngày tết Hàn thực sẽ khiến nhà cửa bị xáo trộn, không tốt lành. -
Kiêng chưng hoa quả có gai, vị đắng: Ngụ ý tránh mang đến tai ương, đau khổ, cuộc sống chịu nhiều cay đắng, khó khăn hơn. -
Kiêng cúng hoa ly, hoa sứ, hoa vạn thọ: Tránh mang đến vận xui cho gia đình
Tết Hàn thực khác gì tết Thanh minh?
Tết Hàn thực khác gì tết Thanh minh?
Bởi có sự trùng hợp giữa Tết Hàn thực và Tết Thanh minh vậy nên rất nhiều người thường nhầm lẫn hai ngày lễ này là một. Tuy nhiên, chúng có ý nghĩa khác biệt hoàn toàn.
Vào Tết Hàn thực các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cỗ dâng cúng ông bà tổ tiên, lễ Phật nhằm bày tỏ lòng thành và sự biết ơn, cùng nhau quây quần ăn bánh trôi, bánh chay cầu mong điềm lành đến với gia đình.
Mặt khác, Tết Thanh Minh là dịp để con cháu đến viếng, tảo mộ và chăm sóc, sửa sang mộ phần của ông bà tổ tiên để bày tỏ lòng tôn kính, nhớ thương người đã khuất. Bên cạnh đó, Tết Hàn thực diễn ra cố định mỗi năm vào ngày 3/3 âm lịch còn Tết Thanh minh không có ngày cố định mỗi năm mà chỉ rơi vào một ngày trong tháng 3 âm lịch.
Tết Hàn thực là của người Việt hay người Trung Quốc?
Tết Hàn thực là của người Việt hay người Trung Quốc?
Tuy tết Hàn thực của Việt Nam bắt nguồn từ phong tục Trung Quốc nhưng đã được hợp nhất và thay đổi gần như hoàn toàn khi du nhập vào nền văn hóa dân gian nước ta. Tết Hàn thực đã hợp nhất với tết bánh trôi/bánh chay/tết tháng 3 của người Việt và vào ngày này, chúng ta vẫn nấu nướng bình thường, không kiêng khem dùng lửa hay chỉ ăn thức ăn lạnh như phong tục nước bạn. Vậy nên có thể nói ngày Tết Hàn thực hay tết bánh trôi – bánh chay ở Việt Nam là nét đẹp văn hóa riêng biệt của nước ta.
Tết Hàn thực ở Việt Nam khác gì ở Trung Quốc?
Tết Hàn thực ở Việt Nam khác gì ở Trung Quốc?
Đối với người Trung Quốc, khi Tết Hàn thực diễn ra người dân sẽ kiêng dùng lửa và sử dụng thức ăn nguội lạnh, tham gia nhiều hoạt động truyền thống như viếng mộ, chọi gà, đánh đu, đua thuyền,.. suốt 3 ngày liên tiếp.
Tại Việt Nam, người Việt đón Tết Hàn thực bằng việc cúng mâm cỗ bánh trôi bánh chay lên ông bà tổ tiên, lễ Phật và hoàn toàn không xuất hiện tục lệ kiêng dùng lửa hay ăn đồ nguội lạnh, khác biệt với phong tục nước bạn.
Bách hóa XANH đã gửi đến bạn thông tin về Tết hàn thực và ý nghĩa của ngày Tết hàn thực đối với người Việt Nam. Bạn hãy tìm hiểu về Tết hàn thực để biết thêm thông tin nhé.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua trái cây tươi ngon tại Bách hóa XANH:
Kinh nghiệm hay Bách Hóa XANH