Ngày Pháp luật Việt Nam: Nhắc nhở về thượng tôn pháp luật
Ngày Pháp luật Việt Nam hằng năm đã trở thành một lời nhắc nhở về sự cần thiết của việc thượng tôn pháp luật, đồng thời kêu gọi mọi công dân tham gia vào việc xây dựng hệ thống pháp luật tiến bộ và thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo đúng quy định của pháp luật.
Những bước tiến trong xây dựng và thực thi pháp luật
Trong đời sống xã hội, pháp luật đóng vai trò rất quan trọng, vừa là công cụ quản lý nhà nước hữu hiệu, vừa tạo hành lang pháp lý an toàn, tin cậy, thuận lợi cho sự phát triển kinh tế – xã hội.
Sau khi thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 3-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh sự cần thiết phải có một bản Hiến pháp. Tại kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa I, Quốc hội đã bầu ra Ban dự thảo Hiến pháp với Chủ tịch Hồ Chí Minh là Trưởng ban.
Tám tháng sau, vào ngày 9-11-1946, Quốc hội khóa I đã biểu quyết thông qua Hiến pháp 1946 – bản Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam.
Sau Hiến pháp 1946, Quốc hội nước ta đã ban hành các bản Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992 và Hiến pháp 2013. Mỗi bản sửa đổi đều bắt nguồn từ giá trị chính trị và pháp lý của Hiến pháp đầu tiên.
Hiến pháp năm 2013, bản Hiến pháp hiện hành, đã thể hiện rõ sự ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, đồng thời bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cùng với sự ra đời của các bản Hiến pháp, hệ thống pháp luật Việt Nam đã ngày càng hoàn thiện hơn, bao gồm các ngành luật như Luật Hiến pháp, Luật Dân sự, Luật Tài chính, Luật Đất đai, Luật Hành chính, Luật Lao động, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Tố tụng dân sự, Luật Kinh tế, Luật Quốc tế.
Bước tiến trong việc cải thiện và nâng cao chất lượng pháp luật
Trong những năm qua, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc cải thiện và nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật, phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế và xã hội. Một trong những nỗ lực lớn là tăng cường pháp luật để bảo vệ quyền con người, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến quyền lao động, bình đẳng giới và các nhóm dễ bị tổn thương trong xã hội.
Các quy định về kinh tế, thương mại, đầu tư cũng đã được sửa đổi nhằm tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch, thu hút sự quan tâm đầu tư trong và ngoài nước. Về lĩnh vực thực thi pháp luật, các cơ quan chức năng đã triển khai nhiều biện pháp nghiêm túc để xử lý vi phạm, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong các quá trình tố tụng.
Bộ máy tư pháp đang đẩy mạnh cải cách, ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu pháp lý thống nhất, giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin pháp luật hơn. Chính quyền địa phương cũng có vai trò quan trọng trong việc đưa pháp luật đến gần với người dân, đặc biệt qua các chương trình hỗ trợ pháp lý cho những người nghèo và các nhóm yếu thế.
Cán bộ tư pháp trợ giúp pháp lý cho đồng bào dân tộc thiểu số xã Xích Thổ, huyện Nho Quan, Ninh Bình. (Ảnh: Thùy Dung – TTXVN)
Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp mà còn nâng cao ý thức pháp luật của mỗi cá nhân, tạo nền tảng cho một xã hội an toàn và bền vững.
Hướng tới một xã hội pháp quyền bền vững
Xác định công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành, đoàn thể và địa phương đã có nhiều nỗ lực đẩy mạnh công tác này. Ngày 9-11 là ngày kỷ niệm Hiến pháp đầu tiên được thông qua và được chọn làm Ngày Pháp luật Việt Nam, nhằm tôn vinh vai trò pháp luật trong xây dựng xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật diễn ra liên tục, đặc biệt trong các tháng cao điểm (tháng 10 và 11), nhấn mạnh thông điệp “Sống và làm việc theo pháp luật là trách nhiệm của mỗi công dân.”
Lễ phát động học sinh, sinh viên chấp hành pháp luật về an toàn giao thông năm học 2024-2025 tại Hà Nội. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)
Chính phủ cũng khuyến khích các cơ quan, tổ chức truyền tải các khẩu hiệu nhằm nâng cao ý thức pháp luật, như “Hiểu biết và chấp hành pháp luật là bảo vệ chính mình và cộng đồng.”
Các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam không chỉ nhắc nhở về tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật mà còn kêu gọi công dân tham gia vào việc xây dựng hệ thống pháp luật tiến bộ và thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình.
Năm 2024, hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật được tổ chức rộng khắp từ Trung ương đến địa phương với nhiều hội nghị, hội thảo chuyên đề về các nội dung pháp lý.
Các hoạt động đối thoại pháp luật được triển khai nhằm giải đáp thắc mắc của người dân, tạo điều kiện để pháp luật trở nên gần gũi hơn với thực tiễn sống.
Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức trong cả nước đã phát động nhiều chương trình phổ biến giáo dục pháp luật như hội thi, cuộc thi sáng tác văn hóa phẩm về pháp luật, nhằm giúp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình.
Các phương tiện truyền thông cũng đồng loạt phát sóng và đăng tải các chuyên đề pháp lý, câu chuyện điển hình trong thực thi pháp luật, giúp người dân dễ dàng tiếp cận các thông tin cần thiết.
Mặc dù có nhiều nỗ lực trong công tác phổ biến pháp luật, nhưng trình độ hiểu biết pháp luật của người dân vẫn chưa đồng đều. Việc thiếu hiểu biết pháp luật đôi khi khiến quyền lợi của họ bị xâm hại, từ đó dẫn đến nhiều tranh chấp và khiếu kiện.
Bên cạnh đó, nhận thức pháp luật hạn chế cũng gây khó khăn cho các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc thực thi công vụ, thậm chí dẫn đến những hành vi chống đối, cản trở chính quyền.
Nhiều vụ tranh chấp về dân sự, đặc biệt là tranh chấp về đất đai, tài sản đã phát sinh trong đời sống xã hội, gây rạn nứt mối quan hệ giữa các cá nhân và gia đình, thậm chí dẫn đến những vụ án nghiêm trọng.
Bị cáo Đỗ Anh Dũng trong phiên tòa xét xử sơ thẩm ngày 19-3-2024. (Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN)
Để tinh thần thượng tôn pháp luật thực sự thấm sâu vào ý thức và hành vi của mọi người dân, các cơ quan, tổ chức cần tiếp tục đẩy mạnh việc phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong đó, tập trung hiện đại hóa chính sách và pháp luật, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, đồng thời chú trọng đến các vấn đề xã hội đang được quan tâm.
Việc xây dựng và thực thi pháp luật phải được thực hiện đồng bộ, minh bạch và gần gũi với người dân, nhằm xây dựng một xã hội pháp quyền vững chắc.
Tôn trọng và thực hiện đúng pháp luật không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi của mỗi công dân, đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước. Trong hành trình này, sự tham gia và đồng lòng của toàn xã hội là yếu tố quyết định để xây dựng một hệ thống pháp luật tiên tiến, công bằng, bảo vệ và phục vụ lợi ích của toàn dân.