Chị gái tôi lấy chồng và sinh được một con chung. Vợ chồng chị gái tôi sống cùng gia đình bên chồng và thuận hòa, vui vẻ. Anh rể tôi có cơ sở làm ăn khá giả, có nhiều đất đai đứng tên anh cũng có, mà đứng tên cha mẹ chồng chị tôi cũng có.
Mấy năm trước, chồng chị tôi đột ngột qua đời vì tai nạn nên không để lại di chúc. Khi chồng chết, do buồn đau nên chị tôi đã xin phép gia đình nhà chồng đưa con về nhà cha mẹ ruột ở. Nay chị gái tôi chuẩn bị lập gia đình lần thứ hai. Bên gia đình chồng cũ của chị có yêu cầu chị đưa con chung của anh chị (cháu của họ) về cho gia đình bên chồng thì họ sẽ chia cho một số vốn (là tài sản của chồng chị) coi như là quà cưới. Còn nếu không chấp nhận thì sẽ không có gì mặc dù phần tài sản anh rể tôi để lại là rất lớn (hiện ba mẹ chồng chị tôi đang quản lý). Chị gái tôi cũng đã nhiều lần yêu cầu được chia di sản thừa kế nhưng bên chồng không chấp nhận. Đề nghị cho biết, trong trường hợp này thì chị tôi có thể khởi kiện để yêu cầu chia di sản thừa kế hay không? Nếu chị tôi đã lấy chồng khác thì có được hưởng tài sản thừa kế của chồng trước không?
Trả lời:
– Điều 612 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định “Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác.”
– Điều 649 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định thừa kế theo pháp luật như sau: “Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định”.
– Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:
“a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế”.
– Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về người thừa kế theo pháp luật như sau:
“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản”.
– Điều 655 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về việc thừa kế trong trường hợp vợ, chồng đã chia tài sản chung; vợ, chồng đang xin ly hôn hoặc đã kết hôn với người khác như sau:
“1. Trường hợp vợ, chồng đã chia tài sản chung khi hôn nhân còn tồn tại mà sau đó một người chết thì người còn sống vẫn được thừa kế di sản.
2. Trường hợp vợ, chồng xin ly hôn mà chưa được hoặc đã được Tòa án cho ly hôn bằng bản án hoặc quyết định chưa có hiệu lực pháp luật, nếu một người chết thì người còn sống vẫn được thừa kế di sản.
3. Người đang là vợ hoặc chồng của một người tại thời điểm người đó chết thì dù sau đó đã kết hôn với người khác vẫn được thừa kế di sản”.
Theo quy định của Bộ Luật Dân sự về quyền được hưởng thừa kế theo hàng thừa kế (vì anh rể bạn chết không để lại di chúc nên đây sẽ chia thừa kế theo pháp luật). Theo đó, chị của bạn ở hàng thừa kế thứ nhất (được ưu tiên 1) gồm cha, mẹ, vợ, chồng, con của người chết. Luật đã quy định rõ, chỉ khi không còn ai ở hàng thừa kế thứ nhất thì những người ở hàng thừa kế khác mới có thể được hưởng di sản. Do đó, nếu xác định anh rể của bạn có tài sản thì chị của bạn có quyền yêu cầu được chia di sản thừa kế (cùng hàng thừa kế này còn có con của chị bạn và cha mẹ chồng). Nếu không thống nhất thì chị của bạn phải làm đơn khởi kiện gửi tòa án để yêu cầu giải quyết việc phân chia.
Trường hợp bạn hỏi, nếu chị bạn đã lấy chồng khác sau đó thì có được hưởng tài sản thừa kế hay không. Thì theo quy định của Bộ luật Dân sự tại Điều 655 “người đang là vợ hoặc chồng của một người tại thời điểm người đó chết thì dù sau đó đã kết hôn với người khác vẫn được thừa kế di sản”. Như vậy, chị của bạn sau này đã kết hôn với người khác vẫn hoàn toàn có quyền hưởng di sản thừa kế của chồng. Tuy nhiên, trong trường hợp này, chị gái của bạn cần xác định và chứng minh được đâu là tài sản của chồng để yêu cầu chia thừa kế, do sống chung với cha mẹ chồng, làm chung. Việc phân chia tài sản rất khó nếu không có thỏa thuận trước bằng văn bản. Cũng như trường hợp bạn nói, cha mẹ chồng chị của bạn đứng tên dùm anh rể bạn nhiều mảnh đất, giờ nếu chị bạn muốn chia tài sản thừa kế đối với các phần đất đai này, phải chứng minh được đó là tài sản của người chồng quá cố chứ không phải của cha mẹ chồng (hoặc được cha mẹ chồng xác nhận là chỉ đứng tên dùm chẳng hạn).
Như Quỳnh