Kiểm sát việc xác định căn cứ pháp luật trong giải quyết vụ án tranh chấp thừa kế (Sơ thẩm)
Theo Tiểu tiết 1.2.6 Tiết 1.2 Tiểu mục 1 Mục II Hướng dẫn 24/HD-VKSTC năm 2021, việc kiểm sát xác định các căn cứ pháp luật liên quan để đề nghị đường lối giải quyết vụ án tranh chấp chia di sản thừa kế theo thủ tục sơ thẩm cần tập trung vào các điểm sau:
Đối với di sản là quyền sử dụng đất
Cần xem xét kỹ các điều kiện liên quan đến quyền sử dụng đất là di sản:
- Tình trạng pháp lý: Đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay chưa?
- Tình trạng tranh chấp: Có tranh chấp quyền sử dụng đất với người khác không?
- Tình trạng kê biên: Quyền sử dụng đất có bị kê biên để bảo đảm thi hành án hoặc các nghĩa vụ khác không?
Khi đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật, Kiểm sát viên phải lưu ý:
- Không chỉ dựa vào nguồn gốc đất mà còn phải nghiên cứu toàn bộ quá trình sử dụng đất, việc kê khai xin cấp giấy chứng nhận của các đương sự.
- Xem xét các quy định của Nhà nước về việc bảo đảm quyền lợi cho người sử dụng đất.
- Đảm bảo quyền lợi của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ kiện (ví dụ: Ngân hàng, chủ nợ khác, người có quyền lợi liên quan đến tài sản chung) khi giải quyết yêu cầu chia thừa kế.
Đối với nghĩa vụ về án phí
Kiểm sát viên cần nghiên cứu kỹ:
- Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án.
- Các trường hợp vẫn áp dụng Pháp lệnh án phí, lệ phí Tòa án năm 2009 theo quy định tại khoản 1 Điều 48 của Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.
Mục đích là để kiểm sát chặt chẽ việc Tòa án tuyên nghĩa vụ nộp án phí dân sự sơ thẩm có giá ngạch đối với phần tài sản được chia, đảm bảo tính đúng đắn theo quy định pháp luật.
Kiểm sát việc từ chối nhận di sản thừa kế (Sơ thẩm)
Căn cứ Tiểu tiết 1.2.7 Tiết 1.2 Tiểu mục 1 Mục II Hướng dẫn 24/HD-VKSTC năm 2021, khi kiểm sát việc từ chối nhận di sản trong vụ án tranh chấp chia di sản thừa kế, cần lưu ý:
- tôn trọng ý chí người thừa kế: Pháp luật cho phép người thừa kế có quyền nhận hoặc từ chối nhận di sản. Đây là quyền tự định đoạt, phù hợp với nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự.
- Mục đích từ chối: Kiểm sát viên cần xem xét kỹ liệu việc người thừa kế từ chối nhận di sản có nhằm mục đích trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác (chủ nợ, người có quyền lợi liên quan) hay không. Nếu việc từ chối nhằm mục đích này thì không được chấp nhận theo quy định pháp luật (tham chiếu Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015).
Kiểm sát thứ tự ưu tiên thanh toán nghĩa vụ tài sản (Sơ thẩm)
Theo Tiểu tiết 1.2.8 Tiết 1.2 Tiểu mục 1 Mục II Hướng dẫn 24/HD-VKSTC năm 2021, việc kiểm sát thứ tự ưu tiên thanh toán khi giải quyết vụ án tranh chấp chia di sản thừa kế cần chú ý:
- Tuân thủ thứ tự ưu tiên: Các nghĩa vụ tài sản của người chết và các chi phí liên quan đến di sản phải được thanh toán theo đúng thứ tự ưu tiên quy định tại Điều 658 Bộ luật Dân sự 2015.
- Chi phí bảo quản di sản:
- Kiểm sát viên cần xem xét các chi phí thực tế, cần thiết mà người quản lý di sản đã bỏ ra để bảo quản di sản (như chi phí mua vật liệu che chắn, thuê kho bãi, sửa chữa tài sản…). Người quản lý di sản có quyền yêu cầu những người thừa kế thanh toán các chi phí hợp lý này.
- Đối với công sức quản lý di sản: Hiện chưa có hướng dẫn chi tiết. Khi xem xét, đề nghị mức thù lao cho công sức quản lý, cần căn cứ vào các yếu tố như: mức độ hoàn thành nghĩa vụ quản lý, thời gian quản lý, việc người quản lý có hưởng lợi gì từ di sản trong quá trình quản lý hay không… để đề xuất mức độ phù hợp, đảm bảo quyền lợi cho người quản lý nhưng cũng công bằng với những người thừa kế khác.