Khi tham gia quan hệ lao động, quyền và nghĩa vụ của người lao động
Những thách thức mà người lao động gặp phải
Khi tham gia vào quan hệ lao động, nhiều người lao động (NLĐ) vẫn chưa nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình, đặc biệt là trong quá trình giao kết hợp đồng học nghề, tập nghề và thử việc. Điều này dẫn đến những tranh chấp không mong muốn, khiến NLĐ gặp lúng túng trong việc giải quyết và thường phải chấp nhận thiệt thòi do những thỏa thuận trước đó với người sử dụng lao động (NSDLĐ).
Người lao động cần được tư vấn
Bộ luật Lao động năm 2019 cùng các văn bản hướng dẫn không bắt buộc NSDLĐ và NLĐ phải giao kết hợp đồng thử việc, học nghề hay tập nghề trước khi ký hợp đồng lao động chính thức (có thời hạn hoặc không có thời hạn). Tuy nhiên, thực tế cho thấy NSDLĐ thường áp đặt việc này lên NLĐ, kèm theo những ràng buộc như yêu cầu đạt thành tích trong thử việc hoặc bồi thường chi phí đào tạo nếu không thực hiện đúng cam kết. Điều này tạo ra bất bình đẳng trong quan hệ lao động.
Luật sư nhấn mạnh sự cần thiết phải hiểu rõ quyền lợi
Luật sư Nguyễn Văn Hòa (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết rằng pháp luật về lao động không yêu cầu NSDLĐ và NLĐ phải ký hợp đồng lao động sau khi thử việc, nếu không đạt yêu cầu trong quá trình đào tạo. Sự thiếu hiểu biết về quyền lợi có thể làm NLĐ bị thiệt thòi, chẳng hạn như không được trả lương, lương thấp hơn quy định, hoặc không được hưởng các chế độ bảo hiểm.
Các ví dụ thực tế từ người lao động
Trường hợp của chị Liêu Thị Hạnh
Chị Liêu Thị Hạnh (ngụ xã Phú Lợi, huyện Định Quán) được Công ty X (tại xã Phú Cường, huyện Định Quán) yêu cầu thử việc 6 ngày cho vị trí cắt chỉ. Sau khi không đạt yêu cầu, Công ty yêu cầu chị tiếp tục thử việc hoặc ký hợp đồng đào tạo tập nghề. Chị Hạnh thắc mắc về tính hợp pháp của yêu cầu này.
Trường hợp của anh Huỳnh Mạnh Tuấn
Anh Huỳnh Mạnh Tuấn (ngụ phường Hố Nai, thành phố Biên Hòa) không có tay nghề khi xin việc và được yêu cầu giao kết hợp đồng đào tạo 2 tháng cho công việc công nhân may, với điều khoản bồi thường nếu không làm việc ít nhất 6 tháng sau khi học nghề. Tuy nhiên, sau khi học xong, anh vẫn không được ký hợp đồng lao động do không đạt yêu cầu.
Căn cứ pháp lý cho việc thử việc và học nghề
Theo Điều 13 Bộ luật Lao động năm 2019, hợp đồng lao động (HĐLĐ) là sự thỏa thuận giữa NLĐ và NSDLĐ về công việc có trả công. Trước khi nhận NLĐ vào làm việc, NSDLĐ cần ký HĐLĐ.
Tại khoản 1, Điều 24 Bộ luật Lao động 2019 quy định rằng NSDLĐ và NLĐ có thể thỏa thuận về nội dung thử việc. Do đó, có những quy định rõ ràng về thời gian học nghề và thử việc, nhằm bảo vệ quyền lợi của NLĐ.
Giải đáp thắc mắc từ luật sư
Luật sư Nguyễn Văn Hòa đã giải đáp thắc mắc của chị Hạnh. Việc yêu cầu thử việc lần 2 trên cùng 1 công việc sau khi kết thúc thử việc không đạt yêu cầu là hành vi vi phạm quy định của pháp luật. Chị Hạnh hoàn toàn có quyền từ chối yêu cầu này từ phía NSDLĐ.
Đối với trường hợp anh Tuấn, do không đáp ứng tiêu chuẩn theo hợp đồng đào tạo, NSDLĐ có quyền từ chối ký HĐLĐ, nhưng anh cũng không phải bồi thường chi phí học nghề.
Kết luận
Việc hiểu rõ các quyền và nghĩa vụ trong quan hệ lao động là hết sức cần thiết để NLĐ có thể bảo vệ quyền lợi của mình. Việc tư vấn và phổ biến kiến thức pháp luật lao động sẽ giúp NLĐ tránh gặp phải những tình huống không đáng có trong quá trình làm việc.
Bài viết được thực hiện bởi Đoàn Phú.