Biên phòng – Nằm sát biên giới Việt – Lào, xã Nà Bủng, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên là nơi quần cư của đồng bào dân tộc Mông với tỷ lệ 100%. Chính vì lẽ đó mà đi đến bản nào trong xã, chúng tôi cũng thấy rực rỡ sắc phục Mông cổ truyền, nhất là bộ nữ phục của các bà, các chị, các em gái trong lễ, Tết cũng như trên nương, dưới ruộng.
Chị Mùa Thị Mỷ bên những sợi lanh được sử dụng để thêu những bộ trang phục dân tộc Mông. Ảnh: Thành Trung
Việc thêu may các trang phục dân tộc Mông ở Nà Bủng không chỉ bó hẹp trong khuôn khổ gia đình mà đến nay, đã có 2 mô hình thêu may trang phục dân tộc Mông bản Nà Bủng 1 và mô hình thêu chân váy bản Pá Kha với 70 hội viên. Mô hình hoạt động trên nguyên tắc tập hợp các chị em phụ nữ biết thêu thùa, may vá trên địa bàn xã, vừa tạo ra sản phẩm, giúp phụ nữ có thêm nguồn thu nhập cho gia đình, vừa duy trì, bảo tồn nghề truyền thống. Nghề thêu chân váy, áo trang phục dân tộc Mông ở xã Nà Bủng đã có tuổi nghề 50 năm, được lưu truyền và gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Chị Mùa Thị Mỷ, bản Pá Kha, xã Nà Bủng cho biết: “Chúng tôi thành lập mô hình thêu chân váy bản Pá Kha này với mục đích khuyến khích chị em phụ nữ biết thêu thùa, vừa phục vụ nhu cầu trong gia đình, vừa có thể bán đi để có tiền trang trải trong cuộc sống. Nếu duy trì nghề dài lâu, mô hình cũng góp phần giúp chị em xóa đói giảm nghèo. Ngoài ra, chúng tôi thêu áo váy cũng là để giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống ngày xưa các cụ để lại”.
Để làm ra một bộ trang phục dân tộc Mông phải mất rất nhiều thời gian và trải qua nhiều công đoạn như: Vẽ sáp ong, sau đó mới mang đi nhuộm, rồi thêu thùa. Các công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo của đôi bàn tay người phụ nữ Mông. Ngoài việc sản xuất trang phục dân tộc, các mô hình còn đẩy mạnh quảng bá, tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ ở trong và ngoài nước thông qua nhiều kênh bán hàng.
Theo chị Tráng Thị Cầu, bản Nậm Tắt, xã Nà Bủng chia sẻ: “Mỗi bộ trang phục tùy kiểu dáng, kích thước, sẽ có giá 2 – 4 triệu đồng/bộ. Trung bình mỗi năm, nghề may trang phục truyền thống đem lại thu nhập cho các hội viên tham gia mô hình từ 30 – 50 triệu đồng. Nhờ đó, đã tạo việc làm cho nhiều hộ gia đình thoát nghèo”.
Nghề thêu chân váy, áo trang phục dân tộc Mông ở bản Pá Kha, xã Nà Bủng, huyện Nậm Pồ vinh dự được trao Bằng công nhận nghề truyền thống, làng nghề trên địa bàn tỉnh Điện Biên tại Quyết định số 1971/QĐ-UBND của UBND tỉnh Điện Biên và được hỗ trợ số tiền gần 3 triệu đồng. Việc công nhận nghề thêu chân váy, áo trang phục dân tộc Mông là nghề truyền thống chính là cơ sở để người dân nơi đây phát triển thành một nghề mang tính hàng hóa rộng khắp, mang lại thu nhập cho người dân.
Để bảo tồn và phát huy nghề thêu may trang phục truyền thống dân tộc Mông, huyện Nậm Pồ đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến đồng bào tiếp tục duy trì, bảo tồn nghề truyền thống với những nét hoa văn chủ đạo của dân tộc mình. Đồng thời, hỗ trợ cơ sở vật chất phát triển các mô hình gắn với việc tổ chức Ngày hội văn hóa các dân tộc.
Ông Phan Ngọc Linh, Huyện ủy viên, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Nậm Pồ cho biết: “Để hỗ trợ việc phát triển mô hình, phòng đã tham mưu cho UBND huyện thực hiện nghị quyết về việc bảo tồn, hỗ trợ máy khâu để mô hình này phát triển. Hiện tại, theo khảo sát ban đầu, mỗi mô hình chỉ có 1 đến 2 máy khâu, nên rất khó khăn trong quá trình hành nghề. Theo nguyện vọng của Ban chủ nhiệm và thành viên các mô hình đều mong muốn được hỗ trợ máy khâu để phát triển sản phẩm tốt hơn. Chúng tôi hỗ trợ mô hình với 2 mục tiêu: Thứ nhất là bảo tồn văn hóa các dân tộc nói chung và dân tộc Mông nói riêng; thứ hai là giúp cho các thành viên các hộ gia đình phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo”.
Những bộ áo, váy truyền thống của phụ nữ Mông được các thế hệ trẻ gìn giữ. Ảnh: Thành Trung
Ngoài ra, huyện Nậm Pồ cũng chủ trương bảo tồn, phát huy và lan tỏa nghề thêu may trang phục truyền thống đến với các thế hệ trẻ người Mông và quảng bá rộng rãi đến các dân tộc anh em khác trên địa bàn huyện và du khách ở nhiều địa phương. Các sản phẩm từ thêu may của chị em hội viên ở Nà Bủng được mang bán tại các phiên chợ vùng cao, quảng bá tại các ngày hội văn hóa của huyện. Như mới đây, tại Ngày hội văn hóa dân tộc Mông huyện Nậm Pồ lần thứ I năm 2022, các gian hàng trưng bày không gian văn hóa dân tộc Mông, với phần gian hàng rất độc đáo, bắt mắt, nhất là những bộ váy, áo truyền thống của nam, nữ dân tộc Mông.
Chị Mùa Thị Mỷ cho biết thêm: “Chúng tôi mang váy, áo của dân tộc mình, do chính chị em thêu, may ra đây trưng bày. Gian hàng của chúng tôi toàn là các sản phẩm áo, váy bằng vải lanh, thêu tay. Chúng tôi mong muốn được nhiều người biết đến trang phục truyền thống của mình, mong các bạn trẻ sẽ gìn giữ và phát huy vốn quý của dân tộc. Sau này, mô hình chúng tôi không chỉ thêu mỗi áo, váy, mà sẽ may thêm túi, balo thủ công để phục vụ nhu cầu sử dụng cho chị em người Mông”.
Phát triển nghề thêu may các trang phục truyền thống dân tộc Mông ở Nà Bủng không chỉ tạo nguồn hàng ổn định cho thị trường trong và ngoài nước, mà còn góp phần quan trọng quảng bá, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mông. Mong rằng, khát vọng gìn giữ và phát huy nghề thêu may các trang phục truyền thống dân tộc của nhân dân xã Nà Bủng sẽ tiếp tục được các cấp chính quyền và các ngành chức năng quan tâm, tạo điều kiện quảng bá và tiêu thụ sản phẩm.
Đỗ Thành Trung